Russische gedichten

Russisch  vertalen 

De negentiende eeuw heeft in Rusland een rijke literaire nalatenschap en wordt daarom wel de gouden eeuw van de Russische poëzie genoemd. De beroemdste dichter die Rusland heeft voortgebracht,  Aleksandr Sergejevitsch Poesjkin, leefde in het begin van die eeuw (1799-1837). Het zal geen verwondering wekken dat zijn naam bij mijn verzameling vertaalde gedichten domineert.

Toen Russische bekenden hoorden dat ik gedichten van Poesjkin wilde vertalen, werd mij dit met klem ontraden. Het zou geen sterveling gegeven zijn dit literaire genie in een vertaling recht te doen. Hier gold het adagium “traduttore, traditore": ieder gedicht is uniek en kan dus niet worden overgezet in een andere taal. Mocht ik dat toch willen proberen, dan zou ik er goed aan doen mij eerst grondig in leven en werk van Poesjkin te verdiepen. Maar als ik nou eens de niet onverdienstelijke Duitse vertalingen als uitgangspunt zou nemen...

Ik heb deze ‘goede raad’ enigszins geërgerd in de wind geslagen. Mijn respect en bewondering voor het fenomeen Poesjkin zijn groot, maar onvertaalbaar is hij niet.

Wie Russische poëzie vertaalt, laveert tussen Scylla en Charybdis, tussen de letterlijke vertaling en de parafrase, die eigenlijk geen vertaling meer is, maar eerder een weergave van een gedicht in eigen bewoordingen. Zelf probeer ik bij het vertalen, als regel, zo dicht mogelijk bij het origineel te blijven. Voor de vorm betekent dit dat ik ernaar streef het rijmschema van het origineel over te nemen, liefst met dezelfde afwisseling van mannelijk en vrouwelijk eindrijm (beklemtoning van de laatste, respectievelijk vóórlaatste lettergreep). Het vertalen van klassiek rijm uit het Russisch in het Nederlands is geen sinecure. Het Russisch kent geen lidwoord. Dat scheelt per versregel al gauw één of twee lettergrepen. Voorts beschikt het Russisch over zes naamvallen, wat de mogelijkheden om woorden die bij elkaar horen (zinsdelen) los te koppelen omwille van de berijming aanzienlijk vergroot: de uitgang maakt immers duidelijk welke woorden syntactisch bij elkaar horen.